Hệ thống rắc rối

Những người được nuôi dưỡng trong thế giới công nghiệp và những người đam mê tư duy về các hệ thống có khả năng mắc một sai lầm khủng khiếp. Họ thường cho rằng những phân tích về hệ thống nằm ở đó, trong sự kết nối và phức tạp, trong sức mạnh của máy tính… là chìa khóa để dự đoán và kiểm soát mọi thứ. Sai lầm này là do tư duy công nghiệp cho rằng có cái gọi là chìa khóa để dự đoán và kiểm soát.
Ít hay nhiều, một cách ngây thơ, chúng ta bị mê hoặc bởi những gì chúng ta có thể nhìn thấy qua lăng kính của mình. Chúng ta phóng đại khả năng có thể thay đổi thế giới của chúng ta. Chúng ta đã làm như vậy không phải vì ý định lừa dối mà chỉ để thể hiện sự kỳ vọng và hy vọng của chúng ta hoặc để mang lại sự yên tâm giả tạo cho các nhà quản lý. Tư duy hệ thống tinh tế và phức tạp “hại não” hơn thế nhiều.
Trên thực tế, tính tự tổ chức, phi tuyến tính, những phản hồi của hệ thống vốn là không thể đoán trước, chúng ta không thể kiểm soát chúng. Nói cách khác, chúng ta chỉ có thể hiểu được theo cách chung chung nhất. Mục tiêu thấy trước tương lai một cách chính xác và chuẩn bị cho nó một cách hoàn hảo là không thể thực hiện được. Ý tưởng làm cho một hệ thống rắc rối chỉ làm những gì bạn muốn nó làm chỉ có thể đạt được tạm thời, trong điều kiện tốt nhất.
Chúng ta không bao giờ có thể hiểu đầy đủ về thế giới của chúng ta, không phải theo cách mà khoa học tối giản đã khiến chúng ta trông đợi. Từ khoa học, từ lý thuyết lượng tử đến toán học của sự hỗn loạn, dẫn chúng ta vào sự không chắc chắn không thể tối giảm được.
Đối với bất kỳ mục tiêu nào ngoài những mục tiêu tầm thường nhất, chúng ta không thể tối ưu hóa. Chúng ta thậm trí không biết tối ưu hóa cái gì. Chúng ta không thể theo dõi tất cả mọi thứ. Chúng ta không thể tìm thấy một mối quan hệ phù hợp, bền vững với tự nhiên, với nhau hoặc các thiết chế chúng ta tạo ra nếu chúng ta cố gắng thực hiện nó từ vai trò của kẻ thống trị tuyệt đối.
Đối với những người xác định mình trong vai trò của người thống trị tuyệt đối thật khó để họ chấp nhận sự không chắc chắn được phơi bày bởi tư duy hệ thống. Nếu bạn không thể hiểu, không thể dự đoán và kiểm soát, bạn phải làm gì?
Chúng ta không thể hiểu, không thể dự đoán và kiểm soát các hệ thống, nhưng chúng ta có thể khiêu vũ với chúng.